Bireyler günlük hayatta takıntılı duygu ve düşüncelerle yaşayıp o şekilde davranabilirler. Ancak bu düşünce ve davranışlar bireyin hayatını kısıtlamaya başladıysa, o zaman bir psikiyatri uzmanına danışma zamanı gelmiş demektir. Obsesif kompulsif bozukluk denilen durum bireylerin yaşam kalitesini ciddi şekilde düşürmektedir. Tekrarlayan düşünceler nedeniyle rahatlamak için yapılan davranışlar kısa sürede takıntılı ve tekrarcı olumsuz durumlara yol açar. Genel olarak sanılanın aksine toplumda daha sık görülmektedir.
Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) Nedir?
Obsesif kompulsif bozukluk, kişinin istem dışı düşünceler (obsesyonlar) ve bu düşünceleri hafifletmek için tekrarlanan davranışlar (kompulsiyonlar) sergilemesi ile karakterize edilen bir ruh sağlığı bozukluğudur. Obsesyonlar genellikle rahatsız edici, kaygı verici ve istenmeyen düşüncelerdir. Kompulsiyonlar ise bu düşüncelerin yol açtığı huzursuzluğu azaltmak için yapılan tekrarlayıcı eylemlerdir. Bu durum, bireyin günlük yaşamını ciddi şekilde zorlaştırarak iş, sosyal hayat ve ilişkilerde çeşitli sorunlara yol açabilir.
Obsesif Kompulsif Bozukluk Neden Olur?
Obsesif kompulsif bozukluğun nedeni tam olarak bilinemese de birçok faktörün sebep olduğu bilinir. Aile geçmişinde bu bozukluğun olduğu bireylerde bu rahatsızlığın görülme olasılığı daha yüksektir. Serotonin gibi kimyasal maddelerin dengesizliği OKB’nin gelişmesinde etkili olabilir. Travmatik olaylar, çocukluk döneminde yaşanan stres veya zorlayıcı durumlar bu riski artırabilir. Mükemmeliyetçilik veya kontrol ihtiyacı gibi bazı kişilik özellikleri OKB ile ilişkili olabilir.
Obsesif Kompulsif Bozukluk Belirtileri
Obsesif kompulsif bozukluğun belirtileri obsesyonlar ve kompulsiyonlar olarak iki şekilde incelenir. Bu tür düşünce ve davranışlar, genellikle zaman kaybına yol açarak bireyin günlük yaşamındaki işlevselliğini olumsuz yönde etkiler. OKB belirtileri kişinin kendisinin yanı sıra ailesini ve çevresini de olumsuz etkileyebilir. Sürekli kontrol etme veya tekrar eden davranışlar kişinin yakın çevresine zorluk yaşatabilir.
Obsesyonlar:
- Kirlenme veya bulaşma korkusu
- Düzensizlik veya simetri ihtiyacı
- İstenmeyen saldırgan veya uygunsuz düşünceler
- Sevdiklerine zarar verme korkusu
Kompulsiyonlar:
- Aşırı el yıkama, temizlik yapma
- Eşyaları simetrik veya belirli bir sıraya göre düzenleme
- Defalarca kapıyı kontrol etme (kilitli mi diye)
- Sayma veya belli ritüelleri yerine getirme
Obsesif Kompulsif Bozukluk Tanısı Nasıl Konulur?
Obsesif kompulsif bozukluk teşhis edilirken psikiyatri uzmanı tarafından değerlendirme yapılır. Kişinin belirtileri, öyküsü ve yaşadığı zorluklar detaylı şekilde değerlendirilir. Psikiyatride DSM-5 tanı kriterlerine göre sınıflandırılır. Gereken durumlarda psikolojik testler de uygulanabilir. Tanı sürecinde obsesyon ve kompulsiyonların şiddeti, sıklığı ve kişinin hayatındaki etkisi dikkate alınır.
Obsesif Kompulsif Bozukluk Tedavisi
OKB doğru teşhis edildiği zaman, doğru tedavi yöntemleriyle kontrol altına alınabilir. Kişinin ihtiyaçları doğrultusunda tedavi planı özelleştirilir. Psikoterapi, ilaç tedavisi, yaşam tarzı değişiklikleri OKB tedavisinin parçalarıdır. En etkili psikoterapi yöntemi bilişsel davranışçı terapidir. Özellikle bu terapinin doğru zamanlarında maruz kalma tekniği de uygulanarak obsesyonlara karşı verilen tepkilerin değişmesi hedeflenir. Mindfulness terapisi de kaygıyı azaltmaya ve obsesyonları yönetmeye yardımcı olabilir.
Obsesif kompulsif bozukluğu olan kişilerde duygudurumu kontrol altına almak için antidepresan ilaçlar işe yarayabilir. Bu nedenle ilaç tedavisiyle psikoterapi bir arada kullanılır. Aynı zamanda kişi günlük yaşamında bir hobi edinmesi, egzersiz yapması ve sağlıklı beslenmesi için de teşvik edilir. Yeterli ve kaliteli uyku uyumak stresi yönetmeye de yardımcı olur. Meditasyon ve derin nefes alma teknikleri kaygıyı azaltacağından OKB’li kişiye önerilir. Psikoterapi sırasında da nefes egzersizleri yaptırılabilir. Destek gruplarına katılmak ve diğer obsesif kompulsif bozukluk tanısı almış kişilerle yaşadıklarını paylaşmak, yalnızlık hissini azaltmaya yardımcı olabilir.
